#metoo

Ερχόταν σπίτι μας με τη γυναίκα και το παιδί του. Οι γονείς μας έκαναν παρέα. Το χειμώνα μέναμε στην ίδια πολυκατοικία και το καλοκαίρι συχνά τους φιλοξενούσαμε στο εξοχικό μας. Οι μαμάδες έβγαιναν παρέα. Και ο Κώστας, είχε αυτό που εύχεται κάθε άρρωστος της κατηγορίας του. Το ελεύθερο και εμπιστοσύνη από τους γονείς μας να μας «προσέχει» τις ώρες που εκείνοι έλειπαν. ‘Αλλωστε, ως γονιός, ήταν υπεράνω υποψίας...

Πρέπει να ήμουν περίπου 10 ετών. Θυμάμαι οτι ήταν καλοκαίρι. Θυμάμαι ακόμη και το εσώρουχο που φορούσα. Ήταν ένα λευκό σλιπ με μπλε ψαράκια, όπου το μεγάλο ψαράκι κυνηγούσε τα μικρότερα (το λες και ειρωνία τώρα που το σκέφτομαι 40 χρόνια αργότερα). Τρια στη σειρά. Δεν θυμάμαι κανένα άλλο από τα παιδικά μου εσώρουχα.

Ο Κώστας, ήταν έξυπνος. Είχε φροντίσει να γίνει πρώτα φίλος. Ήταν μέσα σε όλα μας τα παιχνίδια, όσο παιδικά κι ανόητα κι αν ήταν. Δεν βαριόταν ποτέ. Ήταν διασκεδαστικός, χαμογελαστός, γοητευτικός. Μας έκανε όλα τα χατίρια. Και, τη σωστή στιγμή, ζήτησε να κάνω και τα δικά του. Κι εγώ, μόλις 10 ετών τότε, δεν ήμουν σίγουρη αν αυτό που μου ζητούσε ήταν στο πλαίσιο της «φιλίας» μας ή κάτι άλλο. Πολύ γρήγορα κατάλαβα οτι αυτό που μου ζητούσε και τελικά συνέβαινε, δεν ήταν κάτι που μπορούσα να πω στους γονείς μου καθώς «αυτό ήταν το μυστικό μας». Κι εγώ, κάπου μεταξύ ντροπής και φόβου που με είχαν καταπιεί, δεν άνοιξα ποτέ το στόμα μου να πω στους γονείς μου οτι ο καλός μας φίλος, που φιλοξενούσαμε στο σπίτι μας με τη γυναίκα και το παιδί τους, με ξεμονάχιαζε και με άγγιζε μέσα από το εσώρουχό μου ενώ αυνανιζόταν. Δεν το είπα ποτέ. ΠΟΤΕ μέχρι πριν από δέκα περίπου χρόνια, όταν κόντευα πια τα 40 και είχα η ίδια δικά μου παιδιά. Ακόμη και τότε όμως, δεν το είπα επειδή ήθελα να το βγάλω από μέσα μου. Η καλύτερή μου φίλη, η οποία ήταν από τότε στον ευρύτερο κύκλο αυτής της «οικογενειακής» παρέας και συγκάτοικος στην ίδια πολυκατοικία, μου διηγήθηκε ένα παρόμοιο περιστατικό με τον Κώστα και, προς μεγάλη μου έκπληξη αλλά και ανακούφιση οτι δεν ήμουν η μόνη, της είπα όλη την ιστορία. Και, κουβέντα στην κουβέντα, ανακαλύψαμε οτι όλα τα κορίτσια της ευρύτερης «οικογενειακής» παρέας είχαν πέσει θύματα του Κώστα με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Το ενδιαφέρον της υπόθεσης ήταν ότι δεν ζητούσε από όλες το ίδιο παρά ό,τι τον έπαιρνε. Μας είχε ζυγίσει και μετρήσει πολύ καλά. Εγώ ατυχώς, ήμουν η μικρότερη.

Πριν 10 χρόνια λοιπόν, που το συζήτησα για πρώτη φορά με την καλύτερή μου φίλη, το συζήτησα μόνο και μόνο γιατί εκείνη ανέφερε πρώτη ένα παρόμοιο περιστατικό από τον ίδιο άνθρωπο. Πριν από αυτό σιωπή. . Το είχα θάψει κάπου πολύ βαθιά και το είχα πετάξει στα σκουπίδια μαζί με το εσώρουχο με τα μπλε ψαράκια. Ή έτσι νόμιζα.

Έχει στρίψει το στομάχι μου από τη μέρα που η Σοφία Μπεκατώρου έκανε την αποκάλυψη της παρενόχλησης που δέχτηκε – ΝΑΙ ΤΩΡΑ – και τη χιονοστοιβάδα αποκαλύψεων που ακολούθησε. Μου ξύπνησε μνήμες και περιστατικά που θα ήθελα να έχω ξεχάσει. Αλλά δεν τα έχω ξεχάσει. Είναι όλα εδώ και ξύπνησαν μπροστά μου ένα προς ένα. Και με έχουν γεμίσει οργή αλλά και συμπόνοια.

Πόσες φορές στη ζωή μου έχω αποδεχθεί τέτοιες συμπεριφορές ανήμπορη και μουδιασμένη να αντιδράσω; Πόσες φορές σκέφτηκα οτι μάλλον εγώ φταίω που ξυπνάω τέτοιες συμπεριφορές; Και κυρίως, πόσο διαφορετική θα ήταν η ζωή μου αν εκείνη την πρώτη φορά που ο Κώστας άπλωσε το βρωμόχερό του επάνω μου ήξερα να αντιδράσω διαφορετικά; Γιατί θα έπρεπε να ντραπώ εγώ και όχι αυτός; Εγώ ήμουν παιδί.

Τι μπορεί να έκανα λάθος στα 10 μου χρόνια;

Τίποτα.

Η απάντηση είναι τίποτα. Κι έρχεται αυτό το τίποτα και σε καπακώνει. Και μαθαίνεις να μην αντιδράς σε τίποτα. 

Έτσι λοιπόν όταν αργότερα στα 12 όταν δέχτηκα σεξουαλική παρενόχληση από έναν πολύ μεγαλύτερο άνδρα στον χώρο του πρωταθλητισμού, πάλι τίποτα.

Και στα 14 όταν σε μια προπόνηση ποδηλασίας περίμενα τους συναθλητές μου για ποδηλασία στο Δέλτα Φαλήρου και ένας τύπος ήρθε και κατέβασε το παντελόνι του; Πάλι τίποτα.

Και στο λεωφορείο ως μαθήτρια που διάφοροι κολλούσαν επάνω μας και τριβόντουσαν; Τίποτα.

Και στον καθηγητή που ξελιγωνόταν στο Πανεπιστήμιο για να μας περάσει ένα μάθημα κι έκανε ένα σωρό υπονοούμενα δεν είπα τίποτα.

Και όλοι αυτοί που μας έλεγαν οτι «καλά να πάθουμε» επειδή φορούσαμε κοντές φούστες και μας έβαζαν χέρι οι λιγούρηδες. Πάλι τίποτα.

Και στον γιατρό που με έγδυνε πολύ παραπάνω απ’ οτι απαιτούσε η εξέταση; Τίποτα.

Τίποτα. Τίποτα. Τίποτα.

Κουβέντα.

Κι έτσι μεγάλωσα. Έμαθα να χαμογελώ αμήχανα και να προσπαθώ να ξεπεράσω με μια χαριτωμενιά και ένα χαμόγελο την προσβολή και την κακοποίηση. Να το αφήσω πίσω. Άρον άρον και ως μη γενόμενο. Και το χειρότερο; Έμαθα οτι τέτοιες συμπεριφορές είναι κάτι φυσιολογικό, κάτι αναμενόμενο. Και αυτό, είναι ό,τι πιο τοξικό στη ζωή ενός ανθρώπου. Επηρεάζει όλες σου τις σχέσεις. Σου αλλάζει τη ζωή. Όχι προς το καλύτερο.

Θεωρώ πως το γεγονός οτι δεν έχω πέσει θύμα βιασμού είναι ξεκάθαρα θέμα τύχης. Γιατί και ως παιδί αλλά και ως έφηβη και ενήλικας έχω κάνει όλα τα «λάθος» πράγματα. Η ζημιά όμως στην αυτοπεποίθηση, την εμπιστοσύνη στους μεγαλύτερους ως παιδί – που είναι θεμελιώδης -, στη σχέση μου με τους άνδρες στη μετέπειτα ζωή μου ως ενήλικη γυναίκα πια, είναι εμφανής. Διαχειρίσιμη μεν, εμφανής δε.

Έχει ενδιαφέρον οτι όσοι με ξέρουν προσωπικά σίγουρα θα θεωρούν οτι αποκλείεται εγώ να είμαι αυτή που δεν αντιδρά και δεν λέει τίποτα. Και για πολύ καιρό, προσπαθούσα κι εγώ να καταλάβω το γιατί. Μέχρι που κατάλαβα οτι αυτό το τίποτα, προέκυπτε ως αναβίωση της πρώτης μου εμπειρίας με τον Κώστα. Κάθε φορά που βρισκόμουν αντιμέτωπη με μια αντίστοιχη κακοποιητική συμπεριφορά, αναβίωνα και αναπαρήγαγα τα ίδια συναισθήματα ντροπής, ενοχής και φόβου που βίωνα με τον Κώστα ως παιδί. Και αυτό, μου μπλόκαρε τα πάντα. Καμία αντίδραση. Σκεφτόμουν πάντα τι έχω κάνει λάθος για να προκαλώ αυτή τη συμπεριφορά και ποτέ δεν μου περνούσε από το μυαλό οτι το πρόβλημα δεν ήταν δικό μου. Οτι κάτι τέτοιοι τύποι θα το έκαναν αυτό οπουδήποτε. Δεν με διάλεγαν. Οτι αυτοί ήταν οι άρρωστοι.

Και τώρα, που χαλάει ο κόσμος με αυτή την ιστορία, βγήκαν όλα και πάλι στην επιφάνεια. Και κατάλαβα οτι αν δεν τα αντιμετωπίσεις, αν δεν τα «ξορκίσεις» αυτά τα συναισθήματα, δεν θα γιατρευτείς ποτέ. Παραμένουν όλα εδώ, κάτω από το χαλί και περιμένουν την κατάλληλη στιγμή για να αναδυθούν.

Οι δυο χειρότερες φορές που έχω δεχτεί παρενόχληση είναι προφανώς ο Κώστας ως παιδί και η δεύτερη ως ασθενής. Στην δεύτερη περίπτωση προφανώς δεν ισχύει ό,τι ίσχυε στην πρώτη. Δεν είμαι πια παιδί και προφανώς δεν φαίνομαι εύκολη λεία για εκφοβισμό. Προφανώς όμως τα φαινόμενα απατούν. Και για να αντιμετωπίσεις τους αρρωστάκηδες χρειάζεσαι πολλά παραπάνω από ένα παγωμένο βλέμμα και μια φαρμακερή ατάκα. Και τις δυο φορές όμως ένιωσα εξίσου ανήμπορη να αντιδράσω.

Και φτάνουμε σε αυτή την ειδεχθή θέση που πρέπει να βαθμολογήσουμε με βαθμό αισχρότητας ποια από όλες τις παρενοχλήσεις είναι η απεχθέστερη. Στο ανήλικο; Στον έφηβο; Στον μαθητή/σπουδαστή; Στον εργαζόμενο; Στον ασθενή; Στον ΑμΕΑ; Στον ηλικιωμένο;

Υπάρχει στ’ αλήθεια τέτοια διαβάθμιση; Πρέπει να υπάρχει τέτοιος διαχωρισμός; Δεν είναι εξίσου απαίσιο και τραυματικό για όλες τις ηλικίες και κατηγορίες; Δεν είναι εξίσου τραυματικό; Για διαφορετικούς λόγους βέβαια. Γιατί σαφώς ένα παιδί δεν μπορεί και δεν ξέρει πώς να αμυνθεί. Ένας ενήλικας όμως, που θεωρητικά ξέρει πως αλλά και πάλι αδυνατεί να αμυνθεί; Που αντιλαμβάνεται πλήρως όλες τις παραμέτρους της κατάστασης στην οποία έχει βρεθεί και παρόλα αυτά παγώνει;

Είναι παρήγορο οτι ίσως, μετά από όλα αυτά που έχουν αποκαλυφθεί τον τελευταίο καιρό, η παγωμάρα δεν θα υπάρχει. Ίσως αυτό το κίνημα του #metoo δώσει μια φωνή σε αυτούς που δεν τολμούν να την βγάλουν ως μονάδες γιατί πια οι μονάδες θα νιώθουν οτι και οι δικές τους μικρές και πνιχτές φωνούλες μπορούν να ενωθούν με το σύνολο και ο ήχος της (κατά)κραυγής θα είναι εκκωφαντικός. Και αυτό, είναι ικανό να αλλάξει πολλά.

Με αυτή τη σκέψη λοιπόν μοιράζομαι κι εγώ την ιστορία μου και με την ελπίδα να καταφέρω να μάθω στα παιδιά μου οτι δεν πρέπει να σιωπούμε. Και ο,τι παραγράφηκε από τα δικαστήρια το τακτοποιεί το κοινωνικό σύνολο και η συνείδηση μας.

Photo by Oleg Magni